Demokratsko uređenje u Atini

Maturski, seminarski i diplomski radovi iz istorije.

Istorija kao samostalna delatnost ljudskog duha, nastala je na tlu Grčke i kod grka je veoma cenjena i negovana. Arheološka istraživanja potvrđuju da je teritorija današnje Grčke bila nastanjena još početkom 3. milenijuma pre naše ere. Njeni prastanovnici su bili narod nedovoljno utvrđenog etničkog porekla, koga grčka tradicija naziva «Pelazgi» ili «Pelasti». Oko 2000. godine pre n. e. Pelazge potiskuju ahajci, prvo poznato grčko pleme. Pelazgima se gubi svaki trag, mada bi prema nekim pretpostavkama to mogli biti biblijski Flistejci sa kojima ratuje i jevrejski kralj David, i prema kojima je nastao naziv palestina. Ahajci su na tlu grčke stvorili visoko razvijenu civilizaciju koja je prema svojim centrima u istoriji nazvana kritsko-mikenska (ostrvo Krit u Sredozemnom moru i grad Mikena na Peloponezu). O ovoj kulturi su postojala vrlo oskudna obaveštenja, koja su se uglavnom oslanjala na mitove i na Homerove epove «Ilijadu i Odiseju». Stoga su istoričari sumnjali da je ikada postojala moćna država na Kritu, da se trojanski rat zaista održao i sl.

Dorci, Jonci i Eolci

Počev od 13. veka pre n. e. dolazi do nove seobe grčkih plemena. Sa severa balkanskog poluostrva spuštaju se ka jugu tri srodna plemena: najpre Dorci, a potom Jonci i Eolci. Zahvaljujući svojoj brojnosti i boljem naoružanju, oni uspevaju da sruše kritsko-mikensku civilizaciju, a Ahajce ili da pokore, ili da asimiluju. Izvestan broj Ahajaca se ipak održao u središnjem delu Peloponeza, u pokrajini koja je po njima dobila naziv Ahaja. Homerovi epovi svedoče da su tada kod Grka u vremenu od 13. do 8. veka postojali ostatci rodovsko-plemenskog društva. Kao ni Ahajci, ni novi doseljenici nisu nikada obrazovali jedinstvenu grčku državu. Politički oblik organizacije grčkih plemena bio je i ostao grad-država koji se na grčkom naziva Polis. Polis je, zapravo, bio širi pojam od samog gradskog naselja. Gradsko naselje, sa svojim trgom i svetilištem, bilo je, doduše, politički, ekonomski i verki centar Polisa, ali su u sastav polisa ulazila i okolna seoska naselja. Bilo je veoma mnogo polisa, ali su za vbreme postojanja grčke političke samostalnosti najznačajniju ulogu igrali Sparta i Atina. Pored njih, istaknuto mesto su zauzimali Teba, Korint, Megara, Argos, Platea, Mantinea, Elida i drugi. Od 7. veka p. n. e. zbog prenaseljenosti grčke teritorije, iseljava se izvestan broj stanovnika i osnivaju se nove naseobine širom sredozemlja. Novonastali polisi su nazvani Kleruhije, ili Apoikije i za sve vreme svog postojanja zadržali tesne veze sa svojim maticama. Tako se broj polisa jako povećavao i izvan teritorije balkanske Grčke, a mnoge među Kleruhijama postali su veliki i slavni gradovi.

Tezejeva podela stanovništva u Atini

Stanovništvo Atine je u najstarija vremena živelo u više nezavisnih plemenskih naselja, koja je ujedinio i podčinio Atini legendarni heroj Tezej. Sjedinjavanje plemenskih naseobina Grci su nazivali sinoikizam (zajedničko stanovanje), a prema tradicionalnoj hronologiji to se zbilo 1235. godine pre n. e. Prema prvobitnoj podeli stanovništvo Atine se sastojalo od četiri plemena (File), svako pleme bilo je podeljeno na tri bratstva (Fratrije), a svaka fratrija na trideset rodova (Gene). Nezavisno od ove podele, Tezeju se pripisuje i podela stanovništva po poreklu na Eupatride (plemenite), Geomore (zemljoradnike) i Demiurge (zanatlije). Geomori i demiurzi su se zajednički nazivali Demos (narod, puk), ali je vršenje javne vlasti bila isključivo privilegija Eupatrida. U najstarije vreme Atinom je upravljao Bazileus (kralj, mada taj prevod nije baš adekvatan). Vlas bazileusa bila je nasledna i doživotna, ali počev od 752. godine p. n. e. postaje ograničena na 10 godina a od 712. godine p. n. e. pristupačna svim Eupatridima. Posle 683. godine pre n. e. atinska aristokratija ukida kraljevstvo i njegove dužnosti deli na devet činovnika, koji su svoju vlast vršili po godinu dana i nazivali se Arhonti. Prvi među Arhontima bio je Eponim: on je stajao na čelu kolegije i bio je ovlašćen da vrši nadzor nad upravom. Njegovim imenom nazvana je i godina u toku koje je vladala izabrana kolegija arhonata. Nekadašnji bazileus je postao drugi arhont i njegovoj nadležnosti su ostale samo svešteničke dužnosti. Treći arhont je nazvan polemarh i njemu je pripadala komanda nad vojskom. Ostala šestorica, nazvani tesmoteti (čuvari zakona ili običaja), vršili su uglavnom sudsku funkciju. U ovo bvreme u Atini se javlja i novi upravno-sudski organ, koji je bio sastavljen od predstavnika najuglednijih porodica. Prema bregu posvećenom bogu rata Aresu, na kojem je zasedao, dobio je naziv Areopan. Zakoni, odnosno običaji koji su uređivali odnose u Atinskom društvu, sve do 624. godine pre n. e. nisu bili objavljeni. Prenošeni su usmenim predanjem u krugu eupatrida, koji su ovu povlasticu zloupotrebljavali. Stoga je pomenute godine arhont Drakon objavio popis zakona čuvenih po svojoj strogosti.