02-07-2010, 05:13 PM
Maturski, maturalni, seminarski, diplomski i master radovi iz sociologije.
Nacija je jedna od najsloženijih društvenih pojava. Usled toga u istraživanju nacije nema opšteprihvaćenih definicija, kao što ne postoje ni opšteprihvaćeni istraživački pristupi. Može se razlikovati šest osnovnih istraživačkih pristupa naciji. Oni se međusobno u većoj ili manjoj meri razlikuju i po istraživačkim pitanjima koja smatraju vrednim postavljanja, a i po odgovorima koje nude na ista istraživačka pitanja.
Teorijsko-istraživački pristupi naciji su:
- teorija iskonskog postojanja nacije (primordializam);
- teorija mnogovekovnog postojanja nacije (perenializam);
- modernizam;
- etno-simbolizam;
- interakcionizam1;
- postmodernistički pristup naciji.
Ovaj istraživački pristup je najstariji i najduže se upotrebljavao. Tokom XIX i prve polovine XX stoleća bio je i jedini pristup naciji. Autori koji pripadaju ovoj istraživačkoj tradiciji naglašavaju da nacija nastaje zajedno sa čovekom. Drugim rečima, otkad je ljudske istorije, otad postoje i različite nacije. Zajedno sa porodicom nacija je sveprisutna, najdugotrajnija i najvažnija društvena grupa u ljudskoj istoriji. Štaviše, ovaj pristup je na podrazumevajući način prisutan u istoriografiji, jer se još u osnovnoj i srednjoj školi đaci upoznaju sa sopstvenom nacionalnom istorijom koja seže duboko u prošlost. Na isti način saznaje se i o antičkoj istoriji tako što se piše o starim narodima, npr. antičkim Grcima, Rimljanima, Egipćanima, koji se često smatraju veoma sličnim savremenim nacijama. Prema zastupnicima ovoga pravca, cela istorija ljudske vrste može se sagledavati kao istorija različitih nacija. Tri su varijante shvatanja iskonskog postojanja nacije.
Teorija mnogovekovnog postojanja nacije - prema ovoj istraživačkoj tradiciji, nacija predstavlja transistorijsku pojavu koju je moguće naći u svim istorijskim epohama. Ona se uvek nanovo javlja, bez obzira na ekonomske, političke ili kulturne uslove u nekom društvu. Nacije su društvene grupe koje se odlikuju izuzetnom dugotrajnošću, zapravo mnogovekovnim, pa čak i višemilenijumskim postojanjem. Najčešće se kao primeri navode Jevreji i Armeni. Dešava se, međutim, da neke nacije i nestanu, ali da se negde u budućnosti iste te nacije ponovo pojave na istorijskoj pozornici.
Najvažniji predstavnik ovog pristupa jeste britanski sociolog jevrejskog porekla Entoni Smit. Suština njegovog pristupa je u pravljenju sinteze između modernističke i perenialističke istraživačke tradicije. Kroz složenu kombinaciju mitova, kolektivnih sećanja manje ili više udaljenih od stvarne prošlosti etničkih grupa, te stvarne prošlosti koju je zabeležila domaća i strana kritička istoriografija, stvara se jedna nacija.
Danas je u društvenoj nauci najrasprostranjenije modernističko poimanje nacije. Ono dominira mišlju o naciji još od 1960-ih godina. Zastupnici ovoga shvatanja najčešće pripadaju sociolozima i istoričarima modernoga doba. Oni smatraju da su nacije u istorijskom smislu relativno skorašnji proizvod upravo Moderne, bilo da je reč o tome da se tvrdi kako je nacija proizvod tzv. štamparskog kapitalizma, kao što tvrdi Benedikt Anderson ili pak proizvod industrijalizacije, kao što tvrdi Ernst Gelner.
U ovom radu mi se nećemo baviti svim teorijskim pristupima koji se bave nacijama već konkretnim i određenim. Reč je o shvatanju nacija koje je u svojoj knjizi Nacija: zamišljena nacija izložio Benedikt Anderson.
Delo Benedikta Andersona govori o poreklu i rašireno¬sti nacionalizma. Ovo delo se može smestiti u dela savremene literature na osnovu sledećih kriterijuma:
- esej jesi refleksija a ne teorija o poreklu i raširenosti nacionalizma što znači da se odnosi na diskurse nacionalizma, na raznolika "opravda¬vanja" bivanja nacijom,
- esej je pisan i smišljen u najboljoj maniri britanske istoriografske škole i onog što je ona ima¬la reći o marksističkom poimanju nacije, beleži korake dalje u smeru u deeuropeizaciju nacijom, ali i pravcu deeuropeizacije neomarsističkog promišljanja nacija i nacionalizma i
- delo predstavlja prvi artikulirani pokušaj u savremenoj zapadnoj literaturi o naciji i nacionalizmu koje postavlja pitanje: zašto se svuda bivanje zajednicom u političkom horizontu nadaje kao bivanje nacijom?
Knjiga je objavljena 1983. godine i u momentu izdavanja nije se moglo zaključiti da će upravo ova knjiga u vrlo kratkom vremenu zado¬biti status "knjige kristalizalora".
Reč je, naime, o delu koje će otvoriti čitav lanac pitanja na temu nacija – nacionalnost - nacionalizam i to na sasvim drugačijem nivou.
Istraživački komitet Međunarodne sociološke asocijacije za etničke i manjinske odnose objavio je da Andersonova knjiga predstavlja najbolju smernicu za buduća istraživanja na polju nacionalizma.
Srž inovacije je po samom autoru u tome što su bivanje nacijom, kao i nacionalizma, kulture tvorevine posebne vrste. Razumevanje ovih tvorevina je moguće uz analiziranje njihovih značenja, njihovih mena u vremenu i prostoru i njihove emotivne nabijenost. To je suština Andersonove inovacije:
- poreklo i
- performansa diskursa nacionalizma.
Diskurs nacionalizma se sastoji u nastojanju za uspostavljanjem zamišljene zajednice, koja mora da osigura taj prenosni, medijatorski mehanizam, poopćiti svoje označatelje i označeno kao zajedničko, što istovremeno znači da mora da imati znakovni sastav, jezik i tisak. Iz toga proizilazi povezanost univerzalisanja bivanja nacijom, nacionalne zajednice i tiskarska tehnologija, kapitalizma.
Prvi val konstituisanja države kao nacionalne je čisto evropski fenomen i predstavlja oficijelni ili službeni nacionalizam koji je vrhunac dostigao u Evropi u drugoj polovini devetnaestog veka kada se on razvija u vidu izvozne robe, predmeta oponašanja, modela nacionalne države. Nacije kao tvorevine postaju tada efikasne za mobilizaciju masa u stvaranju državnih granica izvan Evrope. Bukvalno presađivanje pomenutih modela u istočnu Evropu i Aziju početkom dvadesetog veka ipak pokazuje određenu dozu ograničenosti u odnosu na dotadašnju najsavšeniju školu promišljanja bivanja nacije tzv. evropski marksizam.
Ovde se nužno postavlja pitanje – zašto? Odgovor ima tri dimenzije ili strane:
- stranu samog fenomena,
- teorijsku stranu i
- stranu duha vremena.
Naime, u vreme oblikovanja marksističke socijalne teorije Evropa je bila Evropa oficijelnog nacionalizma, odnosno nacionalizma koji je nastao na temelju postnapoleonskih evropskih država i državica koji su se osnovali preko armija i efikasnih upravljačkih sistema.
Ovo je za jednu socijalnu teoriju takvog tipa bilo više nego atipično a u isto vreme sudbonosno.
S A D R Ž A J
UVOD 3
1 Nacija: zamišljena zajednica 4
1.1 Pojmovi i definicije 5
1.2 Začeci nacionalne svesti 6
1.3 Kulturni koreni 8
ZAKLJUČAK 11
LITERATURA 12
Nacija je jedna od najsloženijih društvenih pojava. Usled toga u istraživanju nacije nema opšteprihvaćenih definicija, kao što ne postoje ni opšteprihvaćeni istraživački pristupi. Može se razlikovati šest osnovnih istraživačkih pristupa naciji. Oni se međusobno u većoj ili manjoj meri razlikuju i po istraživačkim pitanjima koja smatraju vrednim postavljanja, a i po odgovorima koje nude na ista istraživačka pitanja.
Teorijsko-istraživački pristupi naciji su:
- teorija iskonskog postojanja nacije (primordializam);
- teorija mnogovekovnog postojanja nacije (perenializam);
- modernizam;
- etno-simbolizam;
- interakcionizam1;
- postmodernistički pristup naciji.
Ovaj istraživački pristup je najstariji i najduže se upotrebljavao. Tokom XIX i prve polovine XX stoleća bio je i jedini pristup naciji. Autori koji pripadaju ovoj istraživačkoj tradiciji naglašavaju da nacija nastaje zajedno sa čovekom. Drugim rečima, otkad je ljudske istorije, otad postoje i različite nacije. Zajedno sa porodicom nacija je sveprisutna, najdugotrajnija i najvažnija društvena grupa u ljudskoj istoriji. Štaviše, ovaj pristup je na podrazumevajući način prisutan u istoriografiji, jer se još u osnovnoj i srednjoj školi đaci upoznaju sa sopstvenom nacionalnom istorijom koja seže duboko u prošlost. Na isti način saznaje se i o antičkoj istoriji tako što se piše o starim narodima, npr. antičkim Grcima, Rimljanima, Egipćanima, koji se često smatraju veoma sličnim savremenim nacijama. Prema zastupnicima ovoga pravca, cela istorija ljudske vrste može se sagledavati kao istorija različitih nacija. Tri su varijante shvatanja iskonskog postojanja nacije.
Teorija mnogovekovnog postojanja nacije - prema ovoj istraživačkoj tradiciji, nacija predstavlja transistorijsku pojavu koju je moguće naći u svim istorijskim epohama. Ona se uvek nanovo javlja, bez obzira na ekonomske, političke ili kulturne uslove u nekom društvu. Nacije su društvene grupe koje se odlikuju izuzetnom dugotrajnošću, zapravo mnogovekovnim, pa čak i višemilenijumskim postojanjem. Najčešće se kao primeri navode Jevreji i Armeni. Dešava se, međutim, da neke nacije i nestanu, ali da se negde u budućnosti iste te nacije ponovo pojave na istorijskoj pozornici.
Najvažniji predstavnik ovog pristupa jeste britanski sociolog jevrejskog porekla Entoni Smit. Suština njegovog pristupa je u pravljenju sinteze između modernističke i perenialističke istraživačke tradicije. Kroz složenu kombinaciju mitova, kolektivnih sećanja manje ili više udaljenih od stvarne prošlosti etničkih grupa, te stvarne prošlosti koju je zabeležila domaća i strana kritička istoriografija, stvara se jedna nacija.
Danas je u društvenoj nauci najrasprostranjenije modernističko poimanje nacije. Ono dominira mišlju o naciji još od 1960-ih godina. Zastupnici ovoga shvatanja najčešće pripadaju sociolozima i istoričarima modernoga doba. Oni smatraju da su nacije u istorijskom smislu relativno skorašnji proizvod upravo Moderne, bilo da je reč o tome da se tvrdi kako je nacija proizvod tzv. štamparskog kapitalizma, kao što tvrdi Benedikt Anderson ili pak proizvod industrijalizacije, kao što tvrdi Ernst Gelner.
U ovom radu mi se nećemo baviti svim teorijskim pristupima koji se bave nacijama već konkretnim i određenim. Reč je o shvatanju nacija koje je u svojoj knjizi Nacija: zamišljena nacija izložio Benedikt Anderson.
Delo Benedikta Andersona govori o poreklu i rašireno¬sti nacionalizma. Ovo delo se može smestiti u dela savremene literature na osnovu sledećih kriterijuma:
- esej jesi refleksija a ne teorija o poreklu i raširenosti nacionalizma što znači da se odnosi na diskurse nacionalizma, na raznolika "opravda¬vanja" bivanja nacijom,
- esej je pisan i smišljen u najboljoj maniri britanske istoriografske škole i onog što je ona ima¬la reći o marksističkom poimanju nacije, beleži korake dalje u smeru u deeuropeizaciju nacijom, ali i pravcu deeuropeizacije neomarsističkog promišljanja nacija i nacionalizma i
- delo predstavlja prvi artikulirani pokušaj u savremenoj zapadnoj literaturi o naciji i nacionalizmu koje postavlja pitanje: zašto se svuda bivanje zajednicom u političkom horizontu nadaje kao bivanje nacijom?
Knjiga je objavljena 1983. godine i u momentu izdavanja nije se moglo zaključiti da će upravo ova knjiga u vrlo kratkom vremenu zado¬biti status "knjige kristalizalora".
Reč je, naime, o delu koje će otvoriti čitav lanac pitanja na temu nacija – nacionalnost - nacionalizam i to na sasvim drugačijem nivou.
Istraživački komitet Međunarodne sociološke asocijacije za etničke i manjinske odnose objavio je da Andersonova knjiga predstavlja najbolju smernicu za buduća istraživanja na polju nacionalizma.
Srž inovacije je po samom autoru u tome što su bivanje nacijom, kao i nacionalizma, kulture tvorevine posebne vrste. Razumevanje ovih tvorevina je moguće uz analiziranje njihovih značenja, njihovih mena u vremenu i prostoru i njihove emotivne nabijenost. To je suština Andersonove inovacije:
- poreklo i
- performansa diskursa nacionalizma.
Diskurs nacionalizma se sastoji u nastojanju za uspostavljanjem zamišljene zajednice, koja mora da osigura taj prenosni, medijatorski mehanizam, poopćiti svoje označatelje i označeno kao zajedničko, što istovremeno znači da mora da imati znakovni sastav, jezik i tisak. Iz toga proizilazi povezanost univerzalisanja bivanja nacijom, nacionalne zajednice i tiskarska tehnologija, kapitalizma.
Prvi val konstituisanja države kao nacionalne je čisto evropski fenomen i predstavlja oficijelni ili službeni nacionalizam koji je vrhunac dostigao u Evropi u drugoj polovini devetnaestog veka kada se on razvija u vidu izvozne robe, predmeta oponašanja, modela nacionalne države. Nacije kao tvorevine postaju tada efikasne za mobilizaciju masa u stvaranju državnih granica izvan Evrope. Bukvalno presađivanje pomenutih modela u istočnu Evropu i Aziju početkom dvadesetog veka ipak pokazuje određenu dozu ograničenosti u odnosu na dotadašnju najsavšeniju školu promišljanja bivanja nacije tzv. evropski marksizam.
Ovde se nužno postavlja pitanje – zašto? Odgovor ima tri dimenzije ili strane:
- stranu samog fenomena,
- teorijsku stranu i
- stranu duha vremena.
Naime, u vreme oblikovanja marksističke socijalne teorije Evropa je bila Evropa oficijelnog nacionalizma, odnosno nacionalizma koji je nastao na temelju postnapoleonskih evropskih država i državica koji su se osnovali preko armija i efikasnih upravljačkih sistema.
Ovo je za jednu socijalnu teoriju takvog tipa bilo više nego atipično a u isto vreme sudbonosno.
S A D R Ž A J
UVOD 3
1 Nacija: zamišljena zajednica 4
1.1 Pojmovi i definicije 5
1.2 Začeci nacionalne svesti 6
1.3 Kulturni koreni 8
ZAKLJUČAK 11
LITERATURA 12