28-03-2010, 12:26 PM
1.ВОВЕД
(МЕТОДИ НА ДЕЛОВНОТО ПЛАНИРАЊЕ)
Дефинирајћи го деловното планирање,Р.Ацкоф,ги истакнува следниве три моменти:
1.Планирањето е нешто што се прави однапред,пред превземање на акција.Тоа е процес на антиципативно одлучување што да се прави и како да се прави,пред акцијата да се преземе.
2.Планирањето вклучува систем на одлуки.Идната состојба на активноста вклучува међузависни одлуки.Систем на одлуки постои кога зависноста и влијанието на секоја од нив се одразува на резултатот.Тоа е ситуација кога резултатот не зависи од една туку од повеће одлуки,кои се међусебно поврзани и конзистентни.
3.Планирањето е процесс кој е насочен кон создавање на една или повеће идни состојби кои се посакувани и кои не се очекува да се случат се додека нешто не се направи.
Постојат мислења дека планирањето и одлучувањето се толку блиски,па идентични што може да се третираат како синоними.Процесот на одлучување и процесот на деловното планирање имаат голема сличност.Међутоа,међу нив постои разлика,бидејћи планирањето по својата суштина е процес на донесување одлуки ,но сите деловни одлуки немаат плански карактер.
Во процесот на деловно планирање се користат голем број на методи модели и техники.Некои од нив имаат традиционале карактер односно менаџерите долго ги применуваат иако со текот на времето тие се усоврсуваат.Голем број од применуваните методи и техники се современи инструменти за подготвување,изработување, и донесување на квалитетни планови во претпријатието.Сепак покрај сите нови техники и методи на планирање,традиционалните се сеуште многу значајни за донесување на добри плански одлуки.
Нашата анализа ће ја насочиме кон следниве методи:
-Менаџмент преку целите(мво);
-Техника на мрежно планирање;
-ППБС моделот;
-СњОТ анализата;
1.МЕНАЏМЕНТ ПО ПАТ НА ЦЕЛИ
Менаџмент по пат на цели различно се сваћа во менаџерската пракса.Некои го разбираат како средство за оценување на постигнатите резултати,други пак како мотивациска техника.Голем дел од теоретичарите и практичарите на менаџментот го сметаат за метод на планирање кој се темели брз висок степен на партиципација на менаџерите и другите вработени на секое ниво на претпријатието во формулирањето на целите.
Преку него менаџментот,односно менаџерите остваруваат максимален резултат со расположливите ресурси преку поставување и остварување а цели на претпријатието ,цели на организационите едниници и цели на поединците.
МВО опфаћа комплет на процедури кои се неопходни за поставување на целите и утврдување на остварените учиноци.Со него менаџерите и нивните работници(подредените) на секое организациони ниво на претпријатието поставуваат заеднички организациони цели но имаат и сопствени ,индивидуални цели.Соработката међу манаџерите и нивните подредени треба да биде двонасочна и е многу значајна а формулирање на цели кои ће бидат навистина заеднички за сите,односно ће бидат во согласност со нивните индивидуални цели.
Едновремено, овај метод ги дефинира и подрачјата на одговорност на секое лице фо форма на очекувани квантитативни резултати што секое лице треба да ги постигне,а кои служат како основа да ги планира своите работни задачи:
Процесот на МВО се одвива низ следниве фази:
1.Формулирање на цели на највисоко ниво во организациската структура во претпријатието.Оваа фаза е првиот чекор на врвниот менаџер.Овие цели треба да бидат ефективни и реално остварливи.Во оваа фаза се создава јасна слика за другите менаџери и нивните подредени,што врвниот менаџмент сака да постигне и колку нивната работа директно влијае врз остварување на целите на претпријатието.
2.Формулирање на цели на организациските нивое.Притоа ,секој менаџер и секој работник добро ја познаваат својата одговорност и активностите што треба да ги извршат во делокругот на својата работа.Со дефинирање на заедничките цели на организациските нивоља на работницит знаат што од нив се очекува,односно што тие мора да направат за да придонесат кон остварување на поставените цел.Со оваа фаза ефикасно да ги остварат своите индивидуални цели и планови.
На ваков начин се создава системна цели во хиеархиската структура на претпријатието.Улогата на надредените во формулирањето на целите на подредени е посебно важна.Нивната улога е да ги потикне во поставувањето на заедничките цели преку нивни сугестии во поглед што тие можат да придонесат,како можат да влијаат врз подобрување на работењето и слично.
3.Рециклирање на целите,при што поставувањето на цели станува интерактивен процес.Имено,подредените можат да дадат свои сугестии во поглед на поставените цели од надредените,а насочени код нив..Со своите предлози ти можат да ги променат претходното замислените цели.Така на пример маркетинг менаџерот може да постави за цел реално остварлива продажба поголема од онаа која врвниот менаџмент сметал дека може да се оствари.
4.Остварување,односо реализација на поставените цели.Системот на МВО овозможува голема автономност на подредените и надредените во имплементацијата на донесените планови.Секој поединец има голема слобода во изборот на начинот као ће се извршува поставените задачи кои всушност произлегуваат од формулираните цели.
5.Утврдување(мерење) на остварените резултати.Менаџерите и работниците се состануваат во одредени временски периоди за да утврдат како се остваруваат целите.Се врши ревизија со која се проценувааат позитивните и негативните тенденции кои ги завзема активноста во претпријатието и се утврдуваат причините за тоа.Целта е да се превземат коректни мерки за остранување на негативните елементи во работењето.
Менаџментот по пат на цели овозможува да се интегрираат и насочат сите напори на членовите на претпријатието кон остварување на стратегија на претпријатието и постигнување на неговите главни цели.Затоа МВО системот ће биде поефикасен во смисол,ћансите да се постигнат целите се многу поголеми доколку учеството на менаџерите и работниците во поставувањето на целите е поголемо.
2.ТЕХНИКА НА МРЕЖНО ПЛАНИРАЊЕ
Техниката на мрежното планирање се користи за изработка и контрола на сложени проектни планови.Во тепријата и праксат познати се два вида на мрежно планирање и тоа:СРМ(Цритицал Патх Метход) методата и ПЕРТ(Програм Еволутион анд Ревиењ Тецхиљуе) методата.
СРМ методата и ПЕРТ методата имаат заеднички основи.Међусебно се разликуваат според времето на извршувањето на активностите кои се планираат.СРМ се користи при планирање на проекти за кои времињата за извршување на активностите се познати или можат лесно да се одредат.
ПЕРТ се користи за планирање на проекти кои за прв пат се извршуваат,времињата на ктивностите не се познати и се утврдуваат со посебна процедура.
За да се разберат овие техники и составувањето на мрежниот дијаграм мора да се објаснат следниве елементи:проект,активност,настан.
Под поимот проект се подразбира вкупност на мерки кои што се планираат а се насочени кон реализација на одредена задача.На пример изградба на објект,купување на опрема и друго.
Активноста е дел од проектот и е специфичен збир на однесувања во рамките на проектот.
Настанот претставува почеток или крај на одредена активност.Секоја активност има свој почетен и свој завршен настан.Завршниот настан претставува почетен настан на следната активност.
Мрежниот дијаграм е модел на одвивање на активностите во проектот.Во него се идентификуваат различни настани на проектот,активности планираното време за секоја активност.Целта на овај метод е да се оптимализира времето за изработка на проект.
Мрежното планирање се одвива преку следниве чекори:
ЧЕКОР1:Утврдување на сите активности и настани кои мора да бидат извршени за проектот и текот на настаните и активностите по кој ће се извршуваат;
ЧЕКОР2:детерминирање колку време ће биде потребно за комплетирање на секоја активност/настан.
ПЕРТ методата работи со три времиња:оптимистичко(најкратко време за извршување на активноста);песимистичко(најдолго време) и најверојатно реална роценка на времетраењето на активноста.
ЧЕКОР3:Конструкција на ПЕРТ дијаграмот кој ги одсликува постапките превземени во чекорите 1 и 2.
ЧЕКОР4:идентификување на критичен пат.
Критичен пат е онај тек на настани и активности во мрежниот дијаграм кој баа најдолг период на време за нивно завршување.Доколку во процесот на реализација на проектот дојде до продолжување на времето на целиот проект.
Пред да се определи критичниот пат,најпрво треба да се определи:
-најраното почнување и бнајраното завршување на секоја активност;и
-најкасно почнување и најкасно завршување на секоја активност;
Овие вредности овозможуваат да се утврди максималното дозволено траење на секоја активност како разлика међу најкасното завршување и најраното започнување на секоја активност.Тоа е граница до која може да се растегнува времето на вршење на одредена активност.Во оваа постапка на мрежно планирање овозможено е да се утврдува за кои активности и во која мера може да се намали времетрањењето на извршувањето за да се оптамализира времето ан реализација на проектот.
Ако временското реализирање се поврзи со трошоците на извршување на активностите може да се утврди и оптиумот на трошоци за реализирање на проектот.За таа цел е развиен ПЕРТ/КОСТ методот со кој треба да се утврди она времтраење на проектот кој ће предизвика минимални трошоци на негова изведба.
(МЕТОДИ НА ДЕЛОВНОТО ПЛАНИРАЊЕ)
Дефинирајћи го деловното планирање,Р.Ацкоф,ги истакнува следниве три моменти:
1.Планирањето е нешто што се прави однапред,пред превземање на акција.Тоа е процес на антиципативно одлучување што да се прави и како да се прави,пред акцијата да се преземе.
2.Планирањето вклучува систем на одлуки.Идната состојба на активноста вклучува међузависни одлуки.Систем на одлуки постои кога зависноста и влијанието на секоја од нив се одразува на резултатот.Тоа е ситуација кога резултатот не зависи од една туку од повеће одлуки,кои се међусебно поврзани и конзистентни.
3.Планирањето е процесс кој е насочен кон создавање на една или повеће идни состојби кои се посакувани и кои не се очекува да се случат се додека нешто не се направи.
Постојат мислења дека планирањето и одлучувањето се толку блиски,па идентични што може да се третираат како синоними.Процесот на одлучување и процесот на деловното планирање имаат голема сличност.Међутоа,међу нив постои разлика,бидејћи планирањето по својата суштина е процес на донесување одлуки ,но сите деловни одлуки немаат плански карактер.
Во процесот на деловно планирање се користат голем број на методи модели и техники.Некои од нив имаат традиционале карактер односно менаџерите долго ги применуваат иако со текот на времето тие се усоврсуваат.Голем број од применуваните методи и техники се современи инструменти за подготвување,изработување, и донесување на квалитетни планови во претпријатието.Сепак покрај сите нови техники и методи на планирање,традиционалните се сеуште многу значајни за донесување на добри плански одлуки.
Нашата анализа ће ја насочиме кон следниве методи:
-Менаџмент преку целите(мво);
-Техника на мрежно планирање;
-ППБС моделот;
-СњОТ анализата;
1.МЕНАЏМЕНТ ПО ПАТ НА ЦЕЛИ
Менаџмент по пат на цели различно се сваћа во менаџерската пракса.Некои го разбираат како средство за оценување на постигнатите резултати,други пак како мотивациска техника.Голем дел од теоретичарите и практичарите на менаџментот го сметаат за метод на планирање кој се темели брз висок степен на партиципација на менаџерите и другите вработени на секое ниво на претпријатието во формулирањето на целите.
Преку него менаџментот,односно менаџерите остваруваат максимален резултат со расположливите ресурси преку поставување и остварување а цели на претпријатието ,цели на организационите едниници и цели на поединците.
МВО опфаћа комплет на процедури кои се неопходни за поставување на целите и утврдување на остварените учиноци.Со него менаџерите и нивните работници(подредените) на секое организациони ниво на претпријатието поставуваат заеднички организациони цели но имаат и сопствени ,индивидуални цели.Соработката међу манаџерите и нивните подредени треба да биде двонасочна и е многу значајна а формулирање на цели кои ће бидат навистина заеднички за сите,односно ће бидат во согласност со нивните индивидуални цели.
Едновремено, овај метод ги дефинира и подрачјата на одговорност на секое лице фо форма на очекувани квантитативни резултати што секое лице треба да ги постигне,а кои служат како основа да ги планира своите работни задачи:
Процесот на МВО се одвива низ следниве фази:
1.Формулирање на цели на највисоко ниво во организациската структура во претпријатието.Оваа фаза е првиот чекор на врвниот менаџер.Овие цели треба да бидат ефективни и реално остварливи.Во оваа фаза се создава јасна слика за другите менаџери и нивните подредени,што врвниот менаџмент сака да постигне и колку нивната работа директно влијае врз остварување на целите на претпријатието.
2.Формулирање на цели на организациските нивое.Притоа ,секој менаџер и секој работник добро ја познаваат својата одговорност и активностите што треба да ги извршат во делокругот на својата работа.Со дефинирање на заедничките цели на организациските нивоља на работницит знаат што од нив се очекува,односно што тие мора да направат за да придонесат кон остварување на поставените цел.Со оваа фаза ефикасно да ги остварат своите индивидуални цели и планови.
На ваков начин се создава системна цели во хиеархиската структура на претпријатието.Улогата на надредените во формулирањето на целите на подредени е посебно важна.Нивната улога е да ги потикне во поставувањето на заедничките цели преку нивни сугестии во поглед што тие можат да придонесат,како можат да влијаат врз подобрување на работењето и слично.
3.Рециклирање на целите,при што поставувањето на цели станува интерактивен процес.Имено,подредените можат да дадат свои сугестии во поглед на поставените цели од надредените,а насочени код нив..Со своите предлози ти можат да ги променат претходното замислените цели.Така на пример маркетинг менаџерот може да постави за цел реално остварлива продажба поголема од онаа која врвниот менаџмент сметал дека може да се оствари.
4.Остварување,односо реализација на поставените цели.Системот на МВО овозможува голема автономност на подредените и надредените во имплементацијата на донесените планови.Секој поединец има голема слобода во изборот на начинот као ће се извршува поставените задачи кои всушност произлегуваат од формулираните цели.
5.Утврдување(мерење) на остварените резултати.Менаџерите и работниците се состануваат во одредени временски периоди за да утврдат како се остваруваат целите.Се врши ревизија со која се проценувааат позитивните и негативните тенденции кои ги завзема активноста во претпријатието и се утврдуваат причините за тоа.Целта е да се превземат коректни мерки за остранување на негативните елементи во работењето.
Менаџментот по пат на цели овозможува да се интегрираат и насочат сите напори на членовите на претпријатието кон остварување на стратегија на претпријатието и постигнување на неговите главни цели.Затоа МВО системот ће биде поефикасен во смисол,ћансите да се постигнат целите се многу поголеми доколку учеството на менаџерите и работниците во поставувањето на целите е поголемо.
2.ТЕХНИКА НА МРЕЖНО ПЛАНИРАЊЕ
Техниката на мрежното планирање се користи за изработка и контрола на сложени проектни планови.Во тепријата и праксат познати се два вида на мрежно планирање и тоа:СРМ(Цритицал Патх Метход) методата и ПЕРТ(Програм Еволутион анд Ревиењ Тецхиљуе) методата.
СРМ методата и ПЕРТ методата имаат заеднички основи.Међусебно се разликуваат според времето на извршувањето на активностите кои се планираат.СРМ се користи при планирање на проекти за кои времињата за извршување на активностите се познати или можат лесно да се одредат.
ПЕРТ се користи за планирање на проекти кои за прв пат се извршуваат,времињата на ктивностите не се познати и се утврдуваат со посебна процедура.
За да се разберат овие техники и составувањето на мрежниот дијаграм мора да се објаснат следниве елементи:проект,активност,настан.
Под поимот проект се подразбира вкупност на мерки кои што се планираат а се насочени кон реализација на одредена задача.На пример изградба на објект,купување на опрема и друго.
Активноста е дел од проектот и е специфичен збир на однесувања во рамките на проектот.
Настанот претставува почеток или крај на одредена активност.Секоја активност има свој почетен и свој завршен настан.Завршниот настан претставува почетен настан на следната активност.
Мрежниот дијаграм е модел на одвивање на активностите во проектот.Во него се идентификуваат различни настани на проектот,активности планираното време за секоја активност.Целта на овај метод е да се оптимализира времето за изработка на проект.
Мрежното планирање се одвива преку следниве чекори:
ЧЕКОР1:Утврдување на сите активности и настани кои мора да бидат извршени за проектот и текот на настаните и активностите по кој ће се извршуваат;
ЧЕКОР2:детерминирање колку време ће биде потребно за комплетирање на секоја активност/настан.
ПЕРТ методата работи со три времиња:оптимистичко(најкратко време за извршување на активноста);песимистичко(најдолго време) и најверојатно реална роценка на времетраењето на активноста.
ЧЕКОР3:Конструкција на ПЕРТ дијаграмот кој ги одсликува постапките превземени во чекорите 1 и 2.
ЧЕКОР4:идентификување на критичен пат.
Критичен пат е онај тек на настани и активности во мрежниот дијаграм кој баа најдолг период на време за нивно завршување.Доколку во процесот на реализација на проектот дојде до продолжување на времето на целиот проект.
Пред да се определи критичниот пат,најпрво треба да се определи:
-најраното почнување и бнајраното завршување на секоја активност;и
-најкасно почнување и најкасно завршување на секоја активност;
Овие вредности овозможуваат да се утврди максималното дозволено траење на секоја активност како разлика међу најкасното завршување и најраното започнување на секоја активност.Тоа е граница до која може да се растегнува времето на вршење на одредена активност.Во оваа постапка на мрежно планирање овозможено е да се утврдува за кои активности и во која мера може да се намали времетрањењето на извршувањето за да се оптамализира времето ан реализација на проектот.
Ако временското реализирање се поврзи со трошоците на извршување на активностите може да се утврди и оптиумот на трошоци за реализирање на проектот.За таа цел е развиен ПЕРТ/КОСТ методот со кој треба да се утврди она времтраење на проектот кој ће предизвика минимални трошоци на негова изведба.