09-09-2010, 02:17 PM
Maturski, Seminarski , Maturalni i diplomski radovi iz ekonomije: menadzment, marketing, finansija, elektronskog poslovanja, internet tehnologija, biznis planovi, makroekonomija, mikroekonomija, preduzetnistvo, upravljanje ljudskim resursima, carine i porezi.
1. UVOD
U savremenoj privredi, u razvijenosti financijskog tržišta, vrednosni papiri imaju raznovrsnu ulogu u unutrašnjem i u međunarodnom prometu. Ta se uloga svodi na to da vrednosni papiri služe kao sredstvo plaćanja, sredstvo kredita i sredstvo robnog prometa. Početkom 90-tih godina u Hrvatskoj je započeo proces pretvorbe i privatizacije gospodarskih subjekata, a s njime i funkcioniranje takvog financijskog sistema koji podrazumeva višestruku primenu vrednosnih papira. Osnovane su prve burze koje su označile početak organiziranog trgovanja vrednosnim papirima i pojavu dugoročnih vrednosnih papira na našoj gospodarskoj sceni.Vrednosni papiri omogućavaju maksimalnu mobilizaciju slobodnih novčanih sredstava i njihovu brzu cirkulaciju u prometu, jer se mogu lako i bez velikih smetnji prenositi s jedne osobe na drugu, što prvenstveno dolazi do izražaja kod vrednosnih papira koji glase na donositelja, a manje kod onih koji glase na ime. Zbog svih kvaliteta i osobina koje poseduju i važnosti koju imaju u funkcioniranju gospodarskog sistema kako Hrvatske tako i ostalih zemalja, u ovom maturskom radu želim predstaviti vrednosne papire kao bitan instrument financijskog tržišta, prikazati njihove podele i pojasniti glavna obeležja nekih najbitnijih vrednosnica kao na primer deonice, obveznice, menice ili čeka.
2. OPĆENITO O VREDNOSNIM PAPIRIMA
O tome šta su vrednosni papiri postoje različite teorije i gledanja, nastala u različitim društveno-ekonomskim i političkim sistemima i prostorima. U poslovnoj praksi pojavio se čitav niz papira u kojima su upisana određena imovinska prava, koja se ostvaruju posredstvom tih papira i poprimaju vanjski materijalni oblik nalik robi.Heinrich Bruner izrazio je sledeće shvatanje, koje se uglavnom prihvatilo, o vrednosnim papirima: Vrednosni papir je isprava u kojoj je upisano neko privatno pravo na način da je za ostvarenje tog prava potrebno posedovanje same isprave. Prava i obveze, kao verovničko-dužnički odnos, ne mogu se uzimati u posed, ali se u zamenu mogu predati pisani dokazi o postojanju potraživanja i obveza. To dovodi do pismenih isprava posredstvom kojih se izvršavaju određene činidbe, označene u njima. Imatelj pisane isprave ima, zavisno o njenom sadržaju, pravo na nju i prava koja proizlaze iz nje. Pisane izjave dokazuju postojanje prava i simboliziraju egzistenciju potraživanja, odnosno obveze. Prenosom pisane isprave o postojanju prava, odnosno potraživanja, obavlja se istovremeno i prenos potraživanja. Tako nastaje vrednosni papir. Papir sam za sebe ima neznatnu vrednost, ali upisana potraživanja u njemu imaju toliku vrednost koliko je potraživanje koje je u njemu inkorporirano. Skoro bezvredan papir u smislu vrednosti supstance iz koje je napravljen postaje papirom od vrednosti.Kupac potraživanja kupljenu tražbinu predaje trećoj osobi predajom vrednosnog papira, što omogućava cirkulaciju prava na tržištu.
Vrijednosti (prava) inkorporirane u vrijednosnim papirima mogu biti:
1. novčane,
2. stvarne,
3. kapitalske.
U kapitalističkoj privredi vrednosni papiri služe kao instrument novčanog prometa i prometa kapitala koji se obavlja na kreditnom tržištu, koje se obično deli na novčano tržište (za kratkoročne kredite) i tržište kapitala (za dugoročne kredite).
Kod vrednosnih papira vrednost može biti dvojaka:
1. nominalna ili naslovna,
2. tečajna.
Nominalna ili naslovna vrednost je iznos na koji glasi papir i vidi se iz teksta isprave te kod verovničkih papira čini visinu tražbina, a kod papira učešća visinu učešća. Vrednost po kojoj se kupuju i prodaju papiri naziva se tečajna vrednost vrednosnih papira. U razvijenom privrednom sistemu, gde funkcioniraju burze i druge organizacije i institucije financijskog tržišta, formira se cena, pri čemu se razlikuju papiri koji službeno kotiraju na burzama i objavljuju se u burzovnom listu i papiri koji ne kotiraju.
3. BITNI SASTOJCI I ZNAČAJKE VREDNOSNIH PAPIRA
Prema odredbama Zakona o obveznim odnosima, vrednosni papir se definira kao pisana isprava kojom se njen izdavatelj obavezuje ispuniti obvezu upisanu na toj ispravi njezinu zakonitom imaocu. Utvrđeni su bitni sastojci koje moraju sadržavati vrijednosni papiri, i to:
1. naznaku vrste vrednosnog papira,
2. tvrtku, odnosno naziv i sedište, odnosno ime i prebivalište izdavatelja vrednosnog papira,
3. tvrtku, odnosno naziv ili ime osobe na koju, odnosno po čijoj naredbi vrednosni papir glasi, ili naznaku da papir glasi na donositelja,
4. tačno naznačenu obvezu izdavatelja koja proizlazi iz vrednosnog papira,
5. mesto i datum izdavanja vrednosnog papira, a kod onih koji se izdaju u seriji i njihov serijski broj,
6. potpis izdavatelja vrednosnog papira, odnosno faksimil potpisa izdavatelja vrednosnih papira koji se izdaju u seriji.
Posebnim zakonima za pojedine vrste vrednosnih papira mogu biti određeni i drugi bitni sastojci. Isprava koja ne sadrži bilo koji od bitnih sastojaka ne vredi kao vrednosni papir, a vrednosni papiri izdani u seriji koji ne sadrže bilo koji od bitnih sastojaka nemaju pravni učinak.Bitna značajka vrednosnog papira, koja je imperativnog značaja je da je to pismena isprava kojom je neko pravo povezano, i to na način da se bez nje ne može ni ostvariti ni prenijeti na drugoga.Upisana prava i obveze u vrednosnom papiru, kao pismenoj ispravi, inkorporirani su, što znači da se vrednosni papir mora fizički predati jer se u protivnom prava iz njega ne mogu ostvariti.Vrednosni papiri su pravne isprave, a prava koja su u njima inkorporirana su vidljiva.
1. UVOD
U savremenoj privredi, u razvijenosti financijskog tržišta, vrednosni papiri imaju raznovrsnu ulogu u unutrašnjem i u međunarodnom prometu. Ta se uloga svodi na to da vrednosni papiri služe kao sredstvo plaćanja, sredstvo kredita i sredstvo robnog prometa. Početkom 90-tih godina u Hrvatskoj je započeo proces pretvorbe i privatizacije gospodarskih subjekata, a s njime i funkcioniranje takvog financijskog sistema koji podrazumeva višestruku primenu vrednosnih papira. Osnovane su prve burze koje su označile početak organiziranog trgovanja vrednosnim papirima i pojavu dugoročnih vrednosnih papira na našoj gospodarskoj sceni.Vrednosni papiri omogućavaju maksimalnu mobilizaciju slobodnih novčanih sredstava i njihovu brzu cirkulaciju u prometu, jer se mogu lako i bez velikih smetnji prenositi s jedne osobe na drugu, što prvenstveno dolazi do izražaja kod vrednosnih papira koji glase na donositelja, a manje kod onih koji glase na ime. Zbog svih kvaliteta i osobina koje poseduju i važnosti koju imaju u funkcioniranju gospodarskog sistema kako Hrvatske tako i ostalih zemalja, u ovom maturskom radu želim predstaviti vrednosne papire kao bitan instrument financijskog tržišta, prikazati njihove podele i pojasniti glavna obeležja nekih najbitnijih vrednosnica kao na primer deonice, obveznice, menice ili čeka.
2. OPĆENITO O VREDNOSNIM PAPIRIMA
O tome šta su vrednosni papiri postoje različite teorije i gledanja, nastala u različitim društveno-ekonomskim i političkim sistemima i prostorima. U poslovnoj praksi pojavio se čitav niz papira u kojima su upisana određena imovinska prava, koja se ostvaruju posredstvom tih papira i poprimaju vanjski materijalni oblik nalik robi.Heinrich Bruner izrazio je sledeće shvatanje, koje se uglavnom prihvatilo, o vrednosnim papirima: Vrednosni papir je isprava u kojoj je upisano neko privatno pravo na način da je za ostvarenje tog prava potrebno posedovanje same isprave. Prava i obveze, kao verovničko-dužnički odnos, ne mogu se uzimati u posed, ali se u zamenu mogu predati pisani dokazi o postojanju potraživanja i obveza. To dovodi do pismenih isprava posredstvom kojih se izvršavaju određene činidbe, označene u njima. Imatelj pisane isprave ima, zavisno o njenom sadržaju, pravo na nju i prava koja proizlaze iz nje. Pisane izjave dokazuju postojanje prava i simboliziraju egzistenciju potraživanja, odnosno obveze. Prenosom pisane isprave o postojanju prava, odnosno potraživanja, obavlja se istovremeno i prenos potraživanja. Tako nastaje vrednosni papir. Papir sam za sebe ima neznatnu vrednost, ali upisana potraživanja u njemu imaju toliku vrednost koliko je potraživanje koje je u njemu inkorporirano. Skoro bezvredan papir u smislu vrednosti supstance iz koje je napravljen postaje papirom od vrednosti.Kupac potraživanja kupljenu tražbinu predaje trećoj osobi predajom vrednosnog papira, što omogućava cirkulaciju prava na tržištu.
Vrijednosti (prava) inkorporirane u vrijednosnim papirima mogu biti:
1. novčane,
2. stvarne,
3. kapitalske.
U kapitalističkoj privredi vrednosni papiri služe kao instrument novčanog prometa i prometa kapitala koji se obavlja na kreditnom tržištu, koje se obično deli na novčano tržište (za kratkoročne kredite) i tržište kapitala (za dugoročne kredite).
Kod vrednosnih papira vrednost može biti dvojaka:
1. nominalna ili naslovna,
2. tečajna.
Nominalna ili naslovna vrednost je iznos na koji glasi papir i vidi se iz teksta isprave te kod verovničkih papira čini visinu tražbina, a kod papira učešća visinu učešća. Vrednost po kojoj se kupuju i prodaju papiri naziva se tečajna vrednost vrednosnih papira. U razvijenom privrednom sistemu, gde funkcioniraju burze i druge organizacije i institucije financijskog tržišta, formira se cena, pri čemu se razlikuju papiri koji službeno kotiraju na burzama i objavljuju se u burzovnom listu i papiri koji ne kotiraju.
3. BITNI SASTOJCI I ZNAČAJKE VREDNOSNIH PAPIRA
Prema odredbama Zakona o obveznim odnosima, vrednosni papir se definira kao pisana isprava kojom se njen izdavatelj obavezuje ispuniti obvezu upisanu na toj ispravi njezinu zakonitom imaocu. Utvrđeni su bitni sastojci koje moraju sadržavati vrijednosni papiri, i to:
1. naznaku vrste vrednosnog papira,
2. tvrtku, odnosno naziv i sedište, odnosno ime i prebivalište izdavatelja vrednosnog papira,
3. tvrtku, odnosno naziv ili ime osobe na koju, odnosno po čijoj naredbi vrednosni papir glasi, ili naznaku da papir glasi na donositelja,
4. tačno naznačenu obvezu izdavatelja koja proizlazi iz vrednosnog papira,
5. mesto i datum izdavanja vrednosnog papira, a kod onih koji se izdaju u seriji i njihov serijski broj,
6. potpis izdavatelja vrednosnog papira, odnosno faksimil potpisa izdavatelja vrednosnih papira koji se izdaju u seriji.
Posebnim zakonima za pojedine vrste vrednosnih papira mogu biti određeni i drugi bitni sastojci. Isprava koja ne sadrži bilo koji od bitnih sastojaka ne vredi kao vrednosni papir, a vrednosni papiri izdani u seriji koji ne sadrže bilo koji od bitnih sastojaka nemaju pravni učinak.Bitna značajka vrednosnog papira, koja je imperativnog značaja je da je to pismena isprava kojom je neko pravo povezano, i to na način da se bez nje ne može ni ostvariti ni prenijeti na drugoga.Upisana prava i obveze u vrednosnom papiru, kao pismenoj ispravi, inkorporirani su, što znači da se vrednosni papir mora fizički predati jer se u protivnom prava iz njega ne mogu ostvariti.Vrednosni papiri su pravne isprave, a prava koja su u njima inkorporirana su vidljiva.