Pad srednjovjekovne Bosne

Maturski, seminarski i diplomski radovi iz istorije.

Prema pojedinim historicarima, srednjovjekovna bos. drzava se uz slabiji otpor predala Osmanskoj vlašću. Zahvaljujući drugima mi znamo da nije. Upravo to zelim da pokazem, kako je jedna samostalna, suverena kraljevina ostavljena da se sama, bez pomoći drugih, brani od jakog neprijatelja. Zasto je to tako govori u prilog cinjenica da je srednjovjekovna bosanska drzava bila podijeljena na manje vlastelinske posjede,koji su jacali do moci malih drzavica.Njihovim jacanjem,slabila je drzava iz vana i bila pogodna za osvajanje,narocito osmanlijama koji su tada bili najuticajnija vojna sila na Balkanu.

Pad srednjovjekovne bosanske drzave

Jos u posljednjoj deceniji Tvrtkove vladavine,u doba najveceg uspona bosanske drzave,postavljeni su temelji moci trima vlastelinskim rodovima,knezovima: Hrvatinicima,Hranicima Kosacama i Radinovicima Pavlovicima.Uz njih je postojao jos jedan broj velmoza,ali ne tolike moci,snage i uticaja na bosansku politiku.Najmocniji medu njima bio je Hrvoje Vukcic Hrvatinic,kojemu je kralj Tvrtko 1380.god. dodjelio titulu velikog bosanskog vojvode,darujuci mu pri tome ,tri sela u zupi Lasva.Pored toga sto je vec imamo velike posjede u Donjim Krajima,uz izricitu potvrdu da mu se darovani posjedi ne mogu oduzeti ni u slucaju nevjere.Hrvoje je cvrsto drzao gradove: Kljuc na Sani,Hlivno sa istoimenom zupom,Kotor-Varos u zupi Zemljenik i Jajce,gdje mu je uglavnom bilo sjediste.
Ova tri velikasa pristajali su uz vladara sve dok nisu dovoljno ojacali da velike feudalne bastine i posjede pretvore u samostalne drzavice.Oni su na svojim posjedima ubirali jednako sve prihode od zemlje i od regularnih i drugih prava i prihoda (rudnici,carine,novac itd.)koji su rasli razvojom robno-novcanog prometa,a koji su,po definiciji pripadali iskljucivo vladaru.Oni su,radi vlastitih interesa,srusili ideju"pravne drzave" u srednjovjekovnom smislu rijeci,koji su bosanski vladari,od banova Borica i Kulina do kralja Tvrtka I uporno nastojali izgraditi i ocuvati.Bosanski su vladari i prije uspostavljanja dinastije Kotromanica cuvali formalno-pravni kontinuitet i autoritet bosanske drzave,priznavajuci svojim predhodnicima legitimitet i primajuci na sebe njihove dugove,kako bi u medunarodnim odnosima odrzali vjerodostojnost Bosne.
Ugarska i Osmanska drzava borile su se u posljednjoj deceniji XIV st. za uticaj i prevlast u Bosni,sto je samo pogodovalo jacanju i razvijanju u borbi za ugarsko prijestolje,primio 1387god. Krunu sv.Stjepan,cijelim pojasom juzno od Drave gospodarili su njegovi protivnici.Hrvatska vlastela stalno je zemlji odrzavala stanje pobune protiv budimskog dvora,u upornom nastojanju da tamo dovede Ladislava Napuljskog.U tome je imala podrsku Tvrtka I i srpskog kneza Lazara I izmirio se sa kraljem Sigismundom,kako bi ,se osigurao barem sa sjevera.Tvrtkov nasljednik,kralja Stjepan Dabisa,bio je pod nejasnim okolnistima primoran da ugovorom u Dakovu 1393god prizna Sigismundovu vlast.Slijedece,1394godine, Sigismund je savladao i otpor hrvatske,pa se kralj Dabisa morao odreci Dalmacije i Hrvatske.

Sigismund Luksemburski vodio je na celu krscanskih snaga dva pohoda protiv Osmanlija.Prvo je,braneci saveza,vojvodu Vlaske,pobjedio osmanske snage na Rovinama 1395god.Tu su boreci se na strain sultanove vojske,kao njegovi vazali,poginuli Marko Kraljevic i Konstantin Dejanovic,nakon ceka su njihove oblasti pripojene osmanskoj drzavi,kao orhidski i custendilski sanzak.Slijedece godine Sigismund je po Ugarskoj,Francuskoj,Njemackoj,Poljskoj i dregim evropskim zemljama prikupio vojsku od oko 60.000 ritera,s namjerom da jednim krizarska vojska krenula je u ljeto 1396 god.iz Budima i ubrzo opkolila Nikopolj,grad na Dunavu u sjevernoj Bugarskoj.Opsjednutom posadi u Nikopolju u pomoc je posao licno sultan Bajzit I i na brojne vojske,sastavljene od anadolskih i rumeliskih osmanilja i njegovih balkanskih vazala,medu kojima je bio knez Stefan Lazarevic.Do odlucujuce bitke doslo je 25.9.1396 u kojoj je Bajezit nanio poguban porez elitnoj krizarskoj vojsci.
Pobjedom nad Nikopolja pred Osmanlijama je bio otvoren put za veliki napad na zemlje ugarske krune.Iznenada je,medutim doslo do skoro polustoljetnog zastoja u osmanskim osvajanjima.Dok su Osmanlije ratovale po Balkanu, u srednjoj Aziji su Mongoli pod vodstvom Timuru-Lenka osnovali veliku drzavu sa sjedistem u Samarkandu.Timur je uz podrsku mnogih seldzuckih emira koji su bili nezadovoljni centralistickom osmanskom politikom,provalio u Anadoliju,na cijelu ogromne vojske od 80.000 ljudi.On je 28.7.1402god,kod Ankare,na terenu koji je bio vrlo povoljan za djelovanje brze mongolske konjice,nametnuo bitku dvostruko slabijem osmanskim snagama,koje je vodio sultan Bejzita I.Bitka je zavrsena teskim osmanskim porazom,kojom prilikom bio je i Stefan Lazarevic,sa odredom od oko pet hiljada vojnika.U zarobljenistvu je sultan Bajzit I izvrsio samoubistvo,otrovom koji je sakrio u prstenu, stalno nosio u svojim pohodima i bitkama.Njegovi sinovi,Mehmed,Sulejman,Isa i Musa poceli su borbu za ocevo nasljede.
Poslije teskog poraza kod Nikopolja,kralj Sigismund nije ni pomisljao na rat protiv Osmanlija.Okrenuo se uglavnom zapadu, s namjerom da zagospodari Ceskom ,Njemackom i tako u srednjoj Evropi osnuje zajednicu drzava pod jednim dinastijom.U tome je uspio pa je 1411god. krunisan za rimskog,odnosno njemackog cara.U jedanestogodisnjoj borbi cetvorice sinova sultana Bejzita I za njegovo naslijede,pobjedio je medu bracama,sultana Mehmeda I.On je u odlucujecem okrsaju savladao jedinog preostalog suparnika,svog najmlsadeg brata Musa.Kao vladar ponovo ujedinjuje drzave,sultan Mehmed I bio je spreman za dalje sirenje i obnovu Carstva.S tim u vezi,prihvatio je 1414god. Hercega Hrvoja da mu pruzi pomocu u ratu protiv ugarskog kralja Ostoje i velikog vojvoda Sandalj bili prisiljeni obavezati se na placanje danka sultanu.Ugarska prijetnja posljedni put je ujedinila cijelu Bosnu u jednodusnom otporu kralju Sigismundu i njegovim krizarima.Cak su se veliki vojvoda bosanski Sandalj Hranic i herceg Hrvoje medusobno izmirili.Sloznim otporom cijele Bosne,koji je predvodio herceg Hrvoje,te uz odlucujucu pomoc Osmanlija,Sigismundova je vojska u julu.1415god. porazene kod Doboja.Taj savez sa Osmanlijama oznacio je put postepenom,ali trajnom osmanskom prodoru u Bosnu.Od tada se Osmanlije javljaju kao stalni cinilac u meduvelikaskim razracunima i previranjima u Bosni te njihovim ratovima sa susjednim drzavama.Tvrtko II se drzao manevirirajuci izmedu vlastele,Ugarske i Osmanlija.Uglavnom se oslanja na Ugarsku,u varljivoj nadi da ce tako obuzdati i ponistiti osmansku opasnost.Medutim,vec 1428god. bio je prisiljen otpoceti placanje danaka sultana.Bez obzira na to,Osmanlije su ubrzo isturile protiv Radivoja Ostojica,sin bivseg kralja Ostoje,kao svog pretedenta na bosansku vladarsku stolicu.Pojedini velikasi su radili svojih probitaka ulazili u ratove sa okolnim drzavama.Tako je vojvoda Radoslav Pavlovic,nakon sto je 1426god. Prodao Dubrovcanima polovinu Konavla,pokusao to kasnije silom povratiti,pa je 1430 zaratio sa Dubrovnikom.Pozvao je u pomoc Osmanlije,a sluzeci se raznim spletkama uvukao je 1432.godine Bosnu u ratu sa srpskom despotovinom.Smatrajuci da su Osmanlije vec stvarni gospodari u Bosni,srpski despot Durad Brankovic pregovarao je 1432god. sa Sandaljem Hranicem da zajednicki kupe od sultana Tvrtkovom kraljevinu.Da bi se zastitio,Tvrtko II je 1435god.bio prisiljen primiti dvostruko vazalnost,prrema ugarskog kralja i prema sultana,kojem se obavezao placati godisnji danak u iznosu od 25.000 dukata.Da bi od vlastele sacuvao svoje vladarski polozaj,Tvrtko II je nakon smrti svog zastitnika,kralja Sigismunda,priznao 1437god. vrhovnu vlast sultana.Nedovoljno jak da se brani samostalnost Bosne,Tvrtko II je 1441god. Ponudio Mlecanima da preuzmu vlast nad njegovom kraljevinom.U toj su se kraljevini,medutim,Osmanlije vec osjecale stvarnim gospodarima.Sultan Murat II izdo je 1441-42god.pismo kojim Dubrovackim daju slobodnu trgovinu u zemljama pod njegovom vlascu,medu kojima se izricito spominje Bosna.Tvtkove vladarske muke i ponizenje prekraceni su njegovom smrcu 1443.U vezi sa nasljedstvom bosanske krune postavilo se pitanje ostvarivanje Tvrtkovom ugovoru sa celjskim grofovima.Vlastela je,sa vojvodom Sandeljem Hranicem na celu,jos za Tvrtkova zivota izrazavala otvoreno nezadovoljstvo idejom da celjski grofovi preuzmu bosansku krunu.Bosanska vlastela dovelo je na prijestolje do tada skoro nepoznatog Tvrtkovog rodaka,Stjepana Tomasa,sina bivseg Stjepana Ostoje.Da bi u zemlji ucvrstio svoj polozaj,kralj Stjepana Tomas je 1445god.presao na katolicizam,nakon cegamu je rimski papa formalno priznao kraljevsku krunu.Tako ojacan kralj se 1446god. Izmirio sa vojvodom Stjepanom Vukcicem Kosacom i ozenio se njegovom Katarinom, Koja je udajom takode primila katolicku vjeru.