Monetarne i javne finansije

Maturski, seminarski i diplomski radovi iz menadžmenta.

Svoje ime budžet vodi od starofrancuske riječi “ bougette ”, što u prevodu znači kožna torba. Obično se smatra da pravi, današnji, budžet vodi porijeklo iz Engleske i Francuske, dviju država koje su tokom svoje političke istorije utrle put ovoj ustanovi u Evropi, pa i ostalom svijetu. Mada je istaknuto da je budžet u svari starijeg datuma, samo je njegova prošlost maglovita i neizvjesna ( Atina, Rim ).
Može se reći da budžet u stvari predstavlja jedan računsko – pravni akt, koji od narodnog prestavništva dobija saglasnost i kojim se predviđaju i prethodno odobravaju prihodi i rashodi društveno – političke zajednice radi ostvarivanja kolektivnih ciljeva u prethodom peridu.
Jedna od etapa u budžetskom “ cirkulusu “ je izvršenje budžeta na koje se prelazi kad prestavničko tijelo odobri budžet.
Izvršenje budžeta znači, sa jedne strane, ostvarenje prihoda, sa duge, finansiranje potreba državnih odnosno komunalnih organa i institucija.

IZVRŠIOCI BUDŽETA

Izvršenje budžeta povjereno je organima uprave koji se, s obzirom na različite funkcije koje obavljaju u vezi sa ispunjenjem plana prihoda i rashoda, dijele na naredbodavce i računopolagače. Organi na koje pada odgovornost za izvršenje budžeta imaju za dužnost pored obaveze da prikupljaju prihode i pravo da ih troše za određene namjene, još i da vode evidenciju i polažu računa o naplati državnih prihoda i izvršenju rashoda. Sem toga oni i sami vrše kontrolu nad izvršenjem obaveza prema budžetu i nad pravilnošću trošenja državnih sredstava ( autokontrola ).
Cijeli proces izvršenja budžeta tačno je regulisan pravnim propisima radi obezbjeđenja pravilnog izvršenja budžetskog plana i sprečavanja nepravilnosti pri naplati prihoda i utroška rashoda.
Pravilo je da funkcije naredbodavca i računopolagača, u interesu pravilnog izvršenja budžeta i obezbjeđenja kontrole nad radom budžetkih izvršilaca, budu potpuno odvojene jedna od druge. Stoga ih treba posebno ispitati. Pošto naplata i trošenje društvenih sredstava počinju sa naredbodavcem, te najprije govorim o njemu.
Naredbodavci su organi uprave koji su ovlašteni da upravljaju državnom imovinom, da se staraju o prikupljanju državnih prihoda i samostalno odlučuju o raspodjeli prihoda koji su im u budžetu za odnosnu godinu dodjeljeni. U vezi sa izvršenjem budžeta njihova prava i dužnosti u pogledu rashoda su angažovanje kredita, konstatovanje i izdavanje naredbi ( odobrenja ) za isplatu.
Angažovanjem kredita se naziva preduzimanje svakog akta od strane naredbodavca koji stvara budžetsku obavezu. Tu obavezu za budžet narebodavac stvara nizom svojih akata i odluka: odlukom o izvršenju nabavki i usluga, rješenjem o zasnivanju radnog odnosa, itd.
Po pravilu, upravni organ jedini ima pravo da angažuje sredstva: samo je njemu dato da odlučuje hoće li stvoriti obavezu kase ili ne. Ali postoje i izuzetci od toga. Ima izdataka koje ne stvara upravni organ već neki drugi. Na primjer zakonodavni, kad odredi dodjeljenje narodnog priznanja što stvara rashod u budžetu; ili sudski, kad presudi da državna kasa isplati kakvu odštetu, itd. Ovde rezoluccija predstavničkog tijela ili presuda suda zamjenjuje akt naredbodavca o angažovanju.
Jedan od osnovnih računovodstvenih pravila je da se nijedan rashod iz budžeta ne može uzvršiti ako za tu svrhu nije obezbjeđen kredit u budžetu. Sem toga, angažovanje sredstava može se vršiti samo u granicama odobrenih rashoda; znači, mora da ostane strogo u okvirima kredita i njegove visine, koja je određena marginalnim iznosom u budžetu. Naredbodavac ne može stvoriti veću obavezu no što Za tu svrhu ima odobrenog kredita. Pri stvaranju obaveza na teret budžetskih sredstava jedne godine ne može se ugovarati isporuka na izvršenje radova sa rokom Između angažovanja kredita i izdavanja odobrenja za isplatu stoji konstatovanje duga. Potrebno je utvrditi je li nabavka, odnosno usluga izvršena. Ta se konstatacija zasniva na komisijskim pregledima i sačinjenim zapisnicima , kao i drugim ispravama koje predstavljaju pravdajuća dokumenta za obavljenu nabavku ili uslugu. Međutim, za izvjesne rashode