Medjunarodna trgovina - uzroci i posledice rasta

Maturski. seminarski i diplomski radovi iz ekonomije: menadzment, marketing, finansija, elektronskog poslovanja, internet tehnologija, biznis planovi, makroekonomija, mikroekonomija, preduzetnistvo, upravljanje ljudskim resursima.

Iako se međunarodna trgovina obavljala i prije otkrića Kolumba i Da Game, formiranje svetske ekonomije i razvoj međunarodne trgovine se opravdano vezuje za otkriće evropskih moreplovaca krajem XV vijeka. Otkriće Amerike i Rta dobre nade su povezala „stari“ i „novi svijet“ i prije pet stotina godina inicirala proces globalizacije koji i danas ne gubi na značaju. Trgovina između udaljenih zemalja je, usled visokih troškova transporta, u početku obuhvatala samo robu koja je imala veliku vrijednost u odnosu na dimenzije i mase tereta. To su bili začini, zlato, srebro i robovi. U XV i XVI vijeku međunarodna trgovina se razvijala zahvaljujući velikim nalazištima srebra u »novom svijetu«. Evropa je srebrom plaćala uvoz začina, svile, pamuka, kafe, čaja iz Azije. Iz Afrike je Evropa uvozila zlato i tropske poljoprivredne proizvode.
U XVI i XVII vijeku je i Japan, zahvaljajući velikoj proizvodnji i izvozu srebra, imao veoma veoma važnu ulogu u svetskoj ekonomiji. Portugalski i holandski moreplovci su bili posrednici u trgovini između Japana , sa jedne strane, i Kine i jugoistočne Azije sa druge strane, jer je Kina svojim trgovcima zabranila direktnu trgovinu sa Japanom zbog japanskih gusara. Evropski su trgovci sa srebrom porijeklom iz Amerike kupovali kinesku sirovu svilu, prodavali je u Japanu po većoj cijeni i na taj način ostvarili ogromne profite.
U Evropi u XVI i XVII vijeku dolazi do preusmjeravanja ekonomske aktivnosti sa Mediterana na Atlantik i razvoja luka u zapadnoj Evropi: Atvenrpenu, Amsterdamu, Sevilji, Lisabonu i Londonu. Iako su Portugalija i Španija kao pioniri kontrolisali najveći dio teritorije „novog svijeta“ , ove zemlje nijesu imale dovoljno ekonomske snage i organizacionih sposobnosti da u potpunosti iskoriste novostvorene mogućnosti.
XVIII vijek je obilježila Industrijska revolucija, nakon koje Velika Britanija postaje vodeća ekonomska sila. U isto vrijeme raste unačaj spoljne trgovine za Britaniju, tako da odnos između izvoza i društvenog proizvoda raste sa 8,4% u 1700.godini na 15,7% u 1801. godini Dolazi i do geografske preorjentacije britanskog uvoza i izvoza: Sjeverna Amerika, Afrika i Indija su u 1700. godini u ukupnom izvozu činile 12%, a u ukupom uvozu 20%, da bi 1801.godini učestvovali sa 60% u izvozu i 32% u uvozu.
Krajem XVIII vijeka izbija rat između Francuske i Velike Britanije. Sukob ostavla trajne posledice na međunarodnu ekonomiju. Najprije su Francuska i Britanija prekinule međusobnu trgovinu, da bi ubrzo obje zemlje preduzele mjere i prema neutralnimzemljama koje su trgovale sa bilo kojom od zaraćenih zemalja. Sve ovo je rezultiralo drastičnim padom trgovinskih tokova na evropskom kontinentu.. Kriza se širi i n a SAD . Posledice su se osjećale i po završetku rata. U Francuskoj, Velikoj Britaniji i SAD je zasnovana uvozno'supstitivna industrija, razvijala se vojna industrija, a protekcionistička politika je utemeljena i zadržana u većini zemlja.
Kad je riječ o spoljnotrgovinskim politikama, do 1860.god. liberalne trgovinske politike sprovodile su male evropske zemlje (Danska, Holandija, Portugal, Švajcarska). Tek su trgovinskim sporazumom između Francuske i Velike Britanije iz 1860. god. stvoreni uslovi za zonu slobodne trgovine na području čitave Evrope.
Do novog zaokreta ka protekcionizmu dolazi sedamdesetih godina devetnaestog vijeka kada, usled niskih uvoznih cijena poljoprivrednih proizvoda, zemljoradnici u zapadnoj Evropi imaju veliki pad prihoda. U zemljama u kojima su krupnim zemljoposjednici imali uticaj na zvaničnu politiku, dolazi do napuštanja kursa liberalne trgovine sa svijetom, dok samo u Velikoj Britaniji, Aziji i nekim manjim evropskim zemljama privreda ostaje otvorena.
Prvi svetski rat je označio orjentaciju država na centralizovanu kontrolu ekonmoskih sktivnosti i uvođenje protekcionizma i od onih vlada koje su se tradicionalno zalagale za tržišnu ekonomiju. Privrede se orjentišu na vojnu industriju, a spoljna trgovina odlazi u drugi plan. Vojni izdaci čine 38% društvenog proizvoda Velike Britanije i preko 50% društvenog proizvoda Njemačke. Nakon završetka rata, i kasnije, između dve svetska rata, vlade ne napuštaju protekcionističke nacionalne politike. Ovaj period je obilježila restriktivna carinska politika u SAD koja je izuzetno visokim carinama štitila domaće proizvođače, što je iniciralo porast carina i u Kanadi, Francuskoj, Italiji, Španiji i Švajcarskoj. Tridesetih godina dolazi i do Velike ekonomske krize i daljeg jačanja kvantitativnih ograničenja u rešavanju naraslih domaćih problema: u Francuskoj je do 1937. god. čak 58% uvoza, a u Holandiji i Belgiji 52% bilo pokriveno nekom vrstom kvantitativnih restrikcija.
Posle Drugog svetskog rata razvijene zemlje, a prije svega SAD i Velika Britanija, preduzimaju napore za reintegraciju svetske privrede. Pored bretenvudskih institucija bilo je predviđeno da se u oblasti međunarodne trgovine osnuje Međunarodna trgovinska organizacija. U isto vrijeme počeli su bilateralni pregovori o smanjenju carina, iz kojih je 1947.god. proistekao Opšti sporazum o carinama i trgovini. Pored toga, razvoju posleratne međunarodne trgovine doprinijeli su i tehnički progres u saobraćaju i komunikacijama, ostvarena konvertibilnost velikog broja nacionalnih valuta, djelovanje transnacionalnih kompanija i strane direktne investicije. nakon drugog svetskog rata rast svetske trgovine bio je veći od rasta međunarodne proizvodnje. Me]unarodna banka za obnovu i razvoj osnovana je sa ciljem da finansira obnovu ratom razrušenih privreda. I SAD kao zemlja sa viškom kapitala je u aprilu 1948.god. pokrenula tzv. Program za obnovu Evrope, koji je prema tadašnjem državnom sekretaru SAD Dzordzu Maršalu nazvan Maršalov plan. Ovim programom su SAD željele da privredu Evrope ojačaju i razviju kako bi u budućnosti imale značajne trgovinske partnere i kako bi spriječile djalje širenje komunizma u Evropi. Zbog tih razloga Sovjetski Savez i njegovi sateliti u Evropu su odbili pomoć za obnovu prema Maršalovom planu. U cilju distribuiranja američke pomoći za obnovu po Maršalovom planu je u aprilu 1948.god. osnovana Organizacija za evropsku ekonomsku saradnju koja je, po završenom poslu obnove, prerasla 1961.god. u Urganizaciju za evropsku ekonomsku saradnju OECD. Danas OECD broji 30 zemalja članica, razvijenih država svijeta. Osnovna funkcija OECD je koordinacija nacionalnih ekonomskih politika država članica, da bi se postigli sledeći ciljevi:
•ostvarenje najvećeg privrednog rasta i pune zaposlenosti, uz očuvanje finansijske stabilnosti, kako bi se podigao životni standard stanovnika;
•podsticanje privrednog rasta u zemljama članicama ali izemljama nečlanicama;
•doprinos razvoju međunarodne trgovine uz poštovanje principa nediskriminacije i međunarodnih obaveza u ovoj oblasti.
Organi OECD su:
1)Savjet, koji je vrhovni organ i koji donosi odluke vezane za upravljanje organizacijom;