Inflacija

Sadržaj

Sardžaj 1

Uvod 2

Posledice inflacije 5

Teorije inflacije 7

Inflacija i nezaposlenost (Filipsova kriva) 11

Mere za suzbijanje inflacije 16

Zaključak 19

Literatura 20



Uvod

Inflacija se može meriti različitim indeksima cena: indeksom proizvođačkih cena, indeksom potrošačkih cena i deflatorom društvenog proizvoda. Primena različitih indeksa cena, zbog različitosti samih indeksa (npr. indeks proizvođačkih cena obuhvata samo neke proizvode, a indeksa troškova života obuhvata i neke usluge), implicira određene razlike u utvrđenoj stopi inflacije. Najčešće se inflacija meri prema indeksu potrošačkih cena, koji obuhvata fiksnu korpu dobara i usluga i uključuje hranu, odeću, stanovanje, prevoz i razonodu. Indeksi proizvođačkih cena mere cene roba u različitim fazama proizvodnje, a dele se na indekse gotovih proizvoda, poluproizvoda i sirovina. Takođe obuhvataju i nivo cena u trgovini na veliko. Deflator se upotrebljava da bi se eliminisao uticaj inflacije iz diuštvenog proizvoda, a definiše se kao prosečne promene cena svih dobara koja su uključene u društveni proizvod.
Postoje vise vrsta inflacije, u zavisnosti od kriterijuma kiasifikacije. Prema intenzitetu, razlikuju se puzajuća, umerena, galopirajuća i hiperinflacija. O blagoj i puzajućoj inflaciji govorimo kada stopa inflacije na godišnjem nivou ne prelazi 5%. Umerenu inflaciju karakteriše rast opšteg nivoa cena u rasponu od 5-15% godišnje. Kada cene rastu sporo, onda ljudi imaju poverenja u novac jer znaju da će za istu količinu novca biti u stanju da u budućnosti kupe približno istu količinu robe koju bi mogli da kupe danas. Galopirajuća inflacija postoji kada godišnja stopa inflacije prcde 15%. Ona unosi nesigurnost u privredu i dovodi do ozbiljnih ekonomskih poremećaja. U takvim uslovima novac postepeno gubi svoju vrednost, a realna kamatna stopa jc često negativna. Pretpostavimo da poscdujctc 100 dinara i da za till 100 dinara možete danas kupiti dva odcla. Ali, limes to toga vi odlučite da taj novac stavite u banku uz nominalnu kamatnu stopu od 14%. Na kraju godine dobićete 114 dinara, ali ako je stopa inflacije te godine iznosila 18%, vaša odela koštaće sada 118 dinara i vi nećete moći da ih kupite. Vaša rcalna kamatna stopa u ovom slučaju je negativna (iznosi -4%) i ona je uslovila pad vaše kupovne moći. Prema tome:
rcalna kamatna stopa = nominalna kamatna stopa - stopa inflacije
U uslovima galopirajucc inflacije ljudi kod sebe drže minimum novca neophodan za dnevne transakcije, a preostali deo novca ulažu u druge oblike imovine kao što jc roba, nekretnine i si. Većina ugovora izmedu preduzcća indeksira se za iznos stope inflacije. Galopirajuća infla¬cija, po pravilu, vrlo brzo prelazi u hiperinflaciju. O tome kada nastupa hiperinflacija postoje među ekonomistima različita gledišta, ali je najšire prihvaćena Kaganova definicija da do hiperinflacije dolazi kada mesečna stopa rasta cena prede 50%. U uslovima hiperinflacije porast cena na godišnjem nivou meri se milijardama, bilionima procenata, pa čak i vise. U dosadašnjoj istoriji vise zemalja je prošlo kroz period hiperinflacije. Najpoznatiji, i najčešće pominjan, je primer nemačke hiperinflacije iz 1922 i 1923, a iz novije istorije bi mogao da posluži primer jugoslovenske hiperinflacije iz 1992/93. U uslovima hiperinflacije ljudi žele da se što pre otarase gotovog novca jer novac ubrzano gubi svoju vrednost. Dolazi do poremećaja relativnog odnosa između cena, naročito kod onih proizvoda i usluga koje proizvodi država, ili čije cene kontroliše. Cene vise ne odražavaju stvame troškove u proizvodnji dobara i usluga, što znači da ne šalju vise pravilne signale učesnicima na tržištu. Na socijalnom planu hiperinflacija vodi preraspodeli bogatstva, pri čemu su dužnici favorizovani, a poverioci su u lošijem položaju. Obično se smatra da do hiper¬inflacije dovodi nekontrolisano štampanje novca kojim neke države pokušavaju da pokriju budžetski deficit. Medutim, postojanje budželskog deficita ne mora obavezno da dovede do pojave hiperinflacije. Odgovor na ovo pitanje zavisi u velikoj meri od toga kako država vrši njegovo pokriće: štampanjem novca ili emisijom hartija od vrednosti.
U zavisnosti od inicijalnog uyoka rasta opšteg nivoa cena možemo da govorimo o inflaciji tražnje, inflaciji troškova i strukturnoj inflaciji. Inflacija tražnje uslovljena je viškom agregatne tražnje nad agregatnom ponudom. Inflacija ponude ili troškova uzrokovana je rastom neke komponente troškova u strukturi cena, kao što su zarade, porezi itd. Uzrok strukturne inflacije je nedovoljna sektorska usklađenost ponude i tražnje. Zaostajanje čitavih grana za potrebama privrede utiče na rast cena njihovih proizvoda, čak i u uslovima odsustva viška agregatne tražnje. Ukoliko se radi o važnim sektorima kao što su građevinarstvo i poljoprivreda, povećanje njihovih cena prenosi se na sve grane, čime se podstiče inflacija.
Prema dužini trajanja razlikujemo latentnu, jednokratnu i hroničnu inflaciju. Latentna inflacija predslavlja kontinuirani blagi rast cena, tako da privredni subjckti ne gubc poverenje u novac i ne pretvaraju ga u nekretnine ili druga realna dobra. Neki ekonomisti ovu vrstu inflacije čak smatraju korisnom jer podsticajno delujc na privrednu aktivnost i smatraju da je ona duboko ugrađena u strukturu modeme privrede. Jednokratna inflacija predstavlja jednokratnu. promenu opšteg nivoa cena, koja može biti uzrokovana rastom stopa indirektnih poreza ili rastom cena uvoznih proizvoda. O hroničnoj inflaciji govorimo onda kada je stopa inflacije veća od 5% mesečno u periodu dužem od pet godina. Njeno postojanje ukazuje na to da je privreda suočena sa brojnim problemima, za čije rešavanje je potreban duži period.
Prema geografskom poreklu inicijalnog uzroka razlikujemo domaću i uvoznu inflaciju. Uvozna inflacija je posledica izražene međuzavisnosti između svih zemalja učesnika u medunarodnoj razmeni. Kretanje robe i kapitala utiče na kretanje cena i kamatnih stopa u domaćoj privredi. Na taj način se inflacija koja je nastala izvan domaće privrede prenosi, kroz složen splet međunarodnih ekonomskih veza i odnosa, u domaću privredu. Prema ovom kriterijumu raziikujemo još i domaću inflaciju koja je prvobitno nastala u domaćoj privredi.
Pored pomenutih vrsta inflacija, u ekonomskoj literaturi često se može naići na izraz stagflacija, koji je skovan od reči stagnacija i inflaci¬ja. Stagflacija označava takvo stanje gde je privreda u stagnaciji, postoji inflacija a da ne postoji višak agregatne tražnje. Pored ovog izraza, u ekonomskoj literaturi može se sresti i izraz incesija, koji označava istovremcno postojanje recesije i inflacije u privredi.