МАЛИ, СРЕДНИ И ГОЛЕМИ ПРЕТПРИЈАТИЈА

Вовед

Опстанокот и развитокот на секое општество се поврзани со извршување на соодветна стопанска активност со чија помош се создаваат најразлични производи и услуги за задоволување на потребите на пазарот. Носители на таа стопанска активност се претпријатијата , кои претставуваат најразлични организациони облици на дејствување на средствата и предметите за работа и работната сила заради остварување на соодветна стопанска дејност.
Во стопанската практика често се зборува за мали, средни и големи претпријатија. Најчесто поделбата се врши врз основа на различни квалитативни и квантитативни елементи како што се: бројот на вработените во претпријатието, вложениот капитал, износот на платите, остварениот промет и слично. За поделбата да биде што попрецизна се врши примена на комбинација на повеќе критериуми истовремено. Во Р. Македонија како мало претпријатие се смета оној стопански субјект кој во секоја од последните две години исполнува барем два од следниве три критериуми:

 просечниот број на вработени врз основа на часови на работа да е до 50;
 годишниот приход да е помал од 8000 просечни бруто плати по работник во стопанството на РМ;
 просечната вредност на средствата во активата да е помала од 6000 бруто плати во стопанството на РМ.
Сите други претпријатија се сметаат за големи.

Во секоја стопанска структура постојат неколку типа на мали и средни претпријатија:

 традиционален тип – тука спаѓаат претпријатија од областа на занаетчиството, трговијата, угостителството и градежништвото.
 субконтракторски тип – опфаќа претпријатија поврзани во синџирот на производството: како добавувачи на суровини, делови и други производи што се монтираат во рамките на големите претпријатија.
 современ тип – претпријатија кои се високо инвентивни, а припаѓаат во областа на информатиката, комуникациите, електрониката и слично.


Kriteriumi za merewe na organizacionata golemina

Iako se sretnuvaat mnogu pragmati~ni pri~ini za opredeluvawe na goleminata na firmite, kako {to se potrebata za statisti~ko sledewe, za potrebite na smetkovodstvenite propisi, za dano~nite propisi i drugi potrebi, sepak, na pra{aweto na kriteriumite za opredeluvawe na organizacionata golemina naukata ne gleda kako na ednostavna rabota. Pa duri i koga se iska`uva za kriteriumite za opredeluvaweto na goleminata, nikoga{ ne stanuva zbor za nekoj edinstven kriterium, nitu, pak, za kombinacijata na kriteriumite koi }e dadat definitiven i edinstven odgovor, tuku se poa|a od dinami~koto sfa}awe na organizacionata golemina, kako postojano optimizirawe na goleminata na nivo na firma.
Me|utoa, za pragmatski potrebi od oddelni pri~ini, kako {to se klasifikacii i grupirawa na nivo na nacionalna ekonomija, dejnosti i sektori, za analizi na strukturata na industriite i celata ekonomija se prepora~uvaat konkretni merila. Takvi se slednite voobi~aeni kriteriumi:

. Goleminata na proda`bata;

. Goleminata na ostvarenata dobivka;

. Goleminata na sredstvata;

. Brojot na vrabotenite;

. Pazarnoto u~estvo na firmata (market share);

. Stepen na koncentracija (concentration ratio)

Primer za eden pragmatski pristap za klasifikacija mo`e da bide klasifikacijata na Evropskata komisija na EU3). Imeno, klasifikacijata se vr{i spored broj na vraboteni i goleminata na fiksnata aktiva.
Taka, spored brojot na vraboteni, firmite se klasiraat na mikro (od 1-9 vraboteni), mali pretrijatija (10-99 vraboteni), sredni (od 100-500vraboteni) i golemi (so nad 500 vraboteni). Spored fiksnata aktiva, pak, mali pretпrijatija se onie koi imaat pomala fiksna aktiva od 75 milioni evra. No, isto, taka, kako dopolnitelen kriterium za niv e kapitalot najmalku od ednata tretina da pripa|a na nekoja firma-osnova~.
Pragmati~ni kriteriumi mo`at da se sretnat i vo na{ata praktika.
Na primer, za potrebite na vodeweto na procesot na transformacija na op{testveniot kapital, mali pretprijatija se smetaat onie koi, vo dve posledovatelni godini gi ispolnuvaat slednite kriteriumi: do 50 prose~no vraboteni na baza na ~asovi rabota; godi{en prihod pomal od 8.000 prose~ni bruto-plati po rabotnik vo stopanstvoto i prose~na vrednost na sredstvata vo aktivata koj e pomal od 6.000 prose~ni plati. Site drugi pretprijatija se smetaat za golemi. Poznati se kaj nas, isto taka, pragmatskite klasifikacii vo propisite od smetkovodstvoto.
No, nezavisno od klasifikaciite i nezavisno od toa koi kriteriumi }e se izberat za klasirawe na pretprijatijata spored nivnata golemina, objektivno vo sekoja ekonomska struktura na edna ekonomija se formira struktura na pretprijatijata spored goleminata. Klasifikaciite se samo obid pojasno da ja pretstavat takvata formirana struktura.