ŠTA JE DRŽAVA?

Država je politička ustanova sa efektivnom vlašću nad određenom geografskom oblasti. Ona obično uključuje set institucija koje prisvajaju autoritet da postavljaju pravila po kojima se ljudi iz te teritorije vode, iako njen status kao države, u jednu ruku zavisi od toga da li će biti priznato, od određenog broja drugih država, da posjeduje unutarnju i vanjsku nezavisnost. U sociologiji se država poistovjećuje sa sljedećim institucijama: u Max Weber-ovoj utjecajnoj definiciji, to je ustanova koja posjeduje „monopol za legitimno korištenje fizičke sile unutar date teritorije,“ koja može sadržavati oružane snage, civilnu službu ili državnu birokratiju, sudove i policiju.
Iako termin „država“, u širem pojmu, uključuje sve institucije vlade ili vlasti – antičke i moderne – sistem moderne države sadrži dosta karakteristika koje su začete u zapadnoj Evropi, počevši u 15. stoljeću, kada je termin „država“ dobio svoje sadašnje značenje. Unutar federalnog sistema, termin države također označava političke jedinice, ne sasvim nezavisne, ali u nekim sljučajevima djelimično nezavisne ili sunezavisne, što podliježe autoritetu ustava koji definiše federalnu uniju.
Svaki tip države može imati različite oblike. Dijelimo ih prema organizaciji vrhovne vlasti u državi (monarhija i republika), prema odnosu lokalnih i centralnih organa vlasti (federativne i unitarne države) i prema političkom nosiocu suverene vlasti (demokratija, oligarhija i autokratija).
Koncept države se može razlikovati od dva slična koncepta sa kojima se nekada mješaju: koncept oblika vlade ili režima, kao što je demokratija ili diktatorstvo, i koncept političkog sistema. Oblik vlade predstavlja samo jedan aspekt države, naime, način na koji se popunjavaju politički uredi i njihov međusobni odnos i odnos prema društvu. Ne uključuje ni jedan drugi aspekt države koji bi mogao biti koristan u njenom svakodnevnom funkcionisanju, kao što je kvaliteta njene birokratije. Na primjer, dvije demokratske države mogu biti prilično različite ako jedna ima sposobnu, dobro uvježbanu birokratiju, a druga nema. Opšto govoreći, termin „država“ se odnosi na instrumente političke moći, dok se termin režima ili oblika vlade odnosi više na način na koji su ti instrumenti dostupni i kako ih se može koristiti.
Neki učenjaci predlažu da je termin „država“ previše neprecizan i prenapuhan da bi se bolje koristio u sociologiji i političkim naukama, i trebao bi biti zamjenjen obuhvatnijim pojmom „politički sistem.“ „Politički sistem“ se odnosi na grupu svih društvenih struktura koje funkcionišu da bi zajednički donijeli obavezujuće odluke u društvu. U moderno vrijeme, u ovo bi se uključivali politički režim, političke stranke i razne vrste organizacija. Termin „politički sistem“ dakle označava širi koncept od države.
Najraniji oblici države pojavljivali su se kada god je bilo moguće da se na dugotrajan način centralizuje moć. O nastanku kao i o suštini države postoje različite teorije. Prema marksističkoj teoriji, država je nastala tada i tamo gdje se društvo pocijepalo na dvije nepomirljive klase koje se nalaze u stalnoj otvorenoj borbi. Država koja nastaje zbog borbe suprotnih klasnih interesa ima dvostruku funkciju u društvu: ona je stvarno oruđe vladajuće klase za ostvarenje njenih klasnih interesa i prividno opšti reprezentant, predstavnik čitavog društva.
Historija države na Zapadu obično počinje sa klasičnom antikom. Tokom toga perioda, država je promjenila razne forme, ni jedna od njih nije ličila na modernu državu. Postojale su monarhije čija je moć (kao što je Egipatskog Faraona) bila bazirana na religijskoj funkciji kralja i njegovoj kontroli centralizovane armije. Postojale su također velika, kvazi-birokratizirana carstva, kao što je Rimsko Carstvo, koje je manje zavisilo od religijske funkcije vladara i više zavisilo od efektivne vojne i pravne organizacije i prinude od strane aristokratije.
Možda najvažnija politička inovacija klasične antike dolazi iz Grčkih gradova-država i Rimske Republike. Grčki gradovi-države su prije 4. stoljeća dodjelivali državljanstvo njihovoj slobodnoj populaciji, i u Atini ova prava su direktno kombinovana sa demokratskim oblikom vlasti koji ima dug vijek postojanja u političkom smislu i historiji.
Za razliku od toga, Rim se iz monarhije razvio u republiku, kojom je vladao senat, koji je bio pod dominacijom Rimske aristokratije. Rimski politički sistemi su doprinjeli razvoju prava, ustavnosti, i razlikovanju privatnih od političkih sfera.
Priča o razvoju specifično moderne države na Zapadu obično počinje da raspadom zapadnog Rimskog carstva. Ovo je dovelo do podjele imperijalne države u između privatnih lordova čije su političke, sudske i vojne uloge odgovarale organizacijama ekonomske proizvodnje. Prema marksistima, u ovim uslovima, ekonomska jedinica društva – je bila država.
Rast „moderne države“ kao javne moći koja ujedinjuje vrhovnu političku vlast sa određenom oblasti je povezana sa institucionalnim razvojem zapadne Evrope, počinje u kasnom 15. stoljeću i kulminira rastom absolutizma i kapitalizma. Dok su Evropske dinastijske države počele koristiti mnoštvo programa koji su osmišljeni da povećaju centralizovanu političku i ekonomsku kontrolu, izlagali su sve više institucionalnih obilježja koja karakteriziraju „modernu državu.“ Ovo centralizovanje moći je obuhvatalo prepoznavanje političkih granica, dok su Evropski monarsi postepeno odbacivali ili birali alternativne izvore moći, kao što je Crkva i manje plemstvo. Umjesto rascjepkanog feudalnog sistema, sa svojim nejasnim teritorijalnim zahtjevima, pojavile su se velike, jedinstvene države sa opsežnom kontrolom nad određenom teritorijom. Ovaj proces je podstakao razvoj visoko centralizovanih i sve više birokatskih oblika apsolutne monarhijske moći 17. i 18. stoljeća, kada su glavna obilježja savremene države poprimila svoj oblik, uključujući i uvođenje stalne vojske, centralnog poreskog sistema, diplomatskih odnosa sa stalnim ambasadama i razvoj državnog ekonomskog smjera – merkantilizma.
Kulturalna i nacionalna homogenizacija doprinjela je rastu modernog državnog sistema. Od absolutističkog perioda, države su uveliko bile organizovane na nacionalnoj osnovi. U ovom periodu termin „država“ je prvi put uveden u političku raspravu u manje-više sadašnjem obliku. Iako je Niccolo Machiavelli-u često pripisivano da je prvi koristio ovaj termin da bi označio nezavisnu teritorijalnu vlast u modernom smislu u knjizi Princ koja je izdana 1532. Godine, ali se koncept nije u potpunosti razvio sve do vremena Britanskih mislilaca Thomas Hobbes-a i John Locke-a i Francuskog mislioca Jean Bodin-a.
Moderna država je i odvojena i povezana sa civilnim društvom. Karakter ove povezanosti je bio predmet prilične pažjne i u analizama države i u normativnim teorijama države. Raniji mislioci, ko što je Thomas Hobbes isticali su nadmoć države nad društvom. Kasniji mislioci, počevši sa G. W. F. Hegel-om, težili su da istaknu tačke dodira između njih. Jürgen Habermans se je, npr. zalagao za to da civilno društvo tvori javnu sferu tj. oblast institucionalne obaveze sa predmetom javnog interesa nezavisnog od države, ali ipak neophodno povezanog sa njom. Neki marksisti kao što je Antonio Gramsci dovodi u pitanje razliku između države i civilnog društva, raspravljajući da je država integrisana u mnogo djelova civilnog društva. Drugi, kao što je Louis Althusser, navodi da su civilne organizacije kao što su crkve, škole, pa čak djelatničke unije su dio „ideološkog državnog aparata“. U ovom smislu, država može osnovati grupe unutar društva koje su u principu nezavisne, ali ipak trebaju podršku države.
Postoje tri glavne tradicije unutar političkih nauka i sociologije koje oblikuju 'teorije države': marksistička, pluralistička i institucionalistička. Svaka od ovih teorija je korištena da se razumije država, dok se spoznaje njena kompleksnost. Nekoliko pitanja podliježu ovoj kompleksnosti. Prvo, granice države nisu blisko određene, ali se stalnom mijenjaju. Drugo, država nije samo područje sukoba između raznih organizacija, nego i unutrašnjih sukoba i sukoba organizacija. Neki učenjaci govore o 'interesu države,' ali često postoje različiti interesi unutar različitih djelova države koje nisu ni isključivo orjentisane prema državi ni prema društvu, ali se razvijaju između raznih grupa u civilnom društvu i raznih državnih aktera.


Zaključak
Od 19. stoljeća cjelokupna naseljiva površina svijeta je podjeljena na države sa manje-više određenim granicama koje zauzimaju razne države. Ranije, velika područija nisu bila zauzeta, a ni naseljena, ili su bila naseljena nomadima koji nisu bili organizovani u države. Trenutno, više od 200 država sačinjava internacionalnu zajednicu.